De VNG en de Wob

Goh, tot mijn eigen verrassing ben ik het niet eens zo oneens met de VNG als het gaat om transparantie en openbaarheid.
Het begon met de reactie van de VNG op het wetsvoorstel van toenmalig minister Spies om de Wob zodanig aan te passen dat oneigenlijke verzoeken makkelijker ter zijde konden worden gelegd. Ik schreef eerder ook al over dat voorstel. Maar in die brief verwijst de VNG naar zijn "discussiestuk" De transparante gemeente, dat eind vorig jaar verscheen (en mij helemaal ontgaan was.)
In het discussiestuk (pdf) staan zeven aandachtspunten en zeven aanbevelingen die allemaal heel redelijk lijken:

Aandachtspunt 1:  Houding van het bestuursorgaan bij de behandeling van een Wob-verzoek
Aandachtspunt 2:  Oneigenlijke verzoeken om informatie
Aandachtspunt 3:  Kosten die voor gemeenten gepaard gaan met openbaarheid
Aandachtspunt 4:  Slechts één algemeen kader voor passieve openbaarheid
Aandachtspunt 5:  Bijzondere rol van journalisten
Aandachtspunt 6:  Privacy bij actieve openbaarmaking
Aandachtspunt 7:  Archivering en ordening van gemeentelijke documenten moet op orde komen voor een grotere mate van openbaarheid

Aanbeveling 1: Communicatie tussen verzoeker en bestuursorgaan is dé standaard
Aanbeveling 2: Actieve openbaarheid is de norm in het lokaal bestuur
Aanbeveling 3: Meer en beter gebruiken van technische mogelijkheden
Aanbeveling 4: Aanstelling van een Wob-functionaris in iedere gemeente
Aanbeveling 5: Mogelijkheden in de wet voor differentiatie tussen diverse Wob-verzoeken
Aanbeveling 6: Geen dwangsom meer bij niet tijdig beslissen op Wob-verzoeken
Aanbeveling 7: Wob aanvullen met een bepaling over de aanpak van oneigenlijk gebruik. 

Vooral dat laatste aandachtspunt sprak mij natuurlijk het meeste aan, al is het alleen maar omdat ik dat ook al jaren zeg:

Aandachtspunt 7: Archivering en ordening van gemeentelijke documenten moet op orde komen voor een grotere mate van openbaarheid
Een praktisch probleem lijkt te zijn dat veel gemeenten de archivering van documenten op verschillende manieren vorm geven. De ene vorm is niet per definitie slechter dan de andere, maar sommige systemen leveren automatisch veel werkzaamheden voor ambtenaren op in het kader van Wob-verzoeken. Zij moeten immers in een archief, op papier of digitaal, de opgevraagde informatie proberen te vinden. Dit kost tijd, en daarmee ook geld.
In deze discussie is het wellicht wenselijk te kijken naar de voordelen van een eenduidig, uniform archiefsysteem. In elk geval is duidelijk dat digitale ontsluiting van documenten zeer belangrijk is voor het snel en accuraat afhandelen van Wob-verzoeken. Een pleidooi voor actieve openbaarheid van bestuur en een zorgvuldige, snelle en communicatieve behandeling van inzageverzoeken door het lokaal bestuur gaat daarom hand in hand met een pleidooi voor een efficiënt en snel werkend archiefsysteem in iedere gemeente.

Al heb ik natuurlijk nooit gepleit voor één uniform "archiefsysteem" voor alle gemeenten. De VNG gebruikt "systeem" hier in de betekenis van "aapplicatie" en doet alsof de techniek alle problemen op kan en zal lossen. Daarmee gaat de vereniging natuurlijk volledig voorbij aan het enorme aandeel van mensen, processen en procedures bij adequate archivering. Ik ken vergelijkbare gemeenten, die eenzelfde "archiefsysteem" gebruiken, maar waar toch enorme verschillen te zien zijn in de kwaliteit van archivering. Die verschillen kunnen alleen verklaard worden als je kijkt naar de mensen die het werk (moeten) doen en de manier waarop ze dat doen.

Wat de overige aandachtspunten en aanbevelingen betreft, vind ik aandachtspunt 5 wel problematisch.

Aandachtspunt 5: Bijzondere rol van journalisten
Als we naar een transparante, open bestuurscultuur toe willen zal ook de journalistiek in dat opzicht haar verantwoordelijkheid moeten nemen. De gemeenten hebben geen behoefte aan een door journalisten gecreëerde “afrekencultuur” waarin bewust wordt gezocht naar informatie die personen kan beschadigen.

De pers kan en mag doen wat hem goed dunkt, de overheid kan daar verder geen enkele eis aan stellen. Als gemeenten geen behoefte hebben aan een afrekencultuur, dan moeten ze daar zelf voor zorgen. Dat kan bijvoorbeeld door helder en duidelijk te reageren op uitkomsten van journalistiek onderzoek en hun reacties niet te laten afhangen van de "hetze".

Tenslotte ben ik, blijkbaar net als de VNG, vóór de aanstelling van een of meer specialistische Wob-ambtenaren bij iedere overheidsorganisatie:

Aanbeveling 4: Aanstelling van een Wob-functionaris in iedere gemeente
Wat bij de Rijks- en provinciale overheid al heel normaal is [maar volgens mij niet bij de twee provincies waar ik voor werk en gewerkt heb, IKo] zou ook voor het lokaal bestuur moeten gelden. Op bovenlokaal niveau is er vaak één persoon (of een groep medewerkers) verantwoordelijk voor het inboeken, beoordelen en afhandelen van Wob-verzoeken.
[...]
Het verbeteren van de administratieve procedure kan worden ingezet met de aanstelling van de centrale Wob-functionaris. De positie van een dergelijke functionaris zou vergelijkbaar moeten zijn met de controller van de gemeente: een in essentie neutrale positie ten opzichte van college, raad en ambtelijk apparaat.
[...]
Daarnaast is het goed om te komen tot een professionalisering van ambtenaren die zich bezig houden met de Wob. Voor de beoogde kanteling in het denken over transparantie is het van belang dat niet alleen bestuurders, maar ook ambtenaren anders leren denken over openbaarheid van bestuur. Een Wob-verzoek moet worden gezien als een communicatievraag en niet zozeer als een pesterij van een burger of journalist.

Misschien komt het toch nog wel eens goed tussen mij en de VNG.

Gerelateerd
Twee nieuwe WOB's: De WOB van Spies
De #archiefvisie van de VNG - deel 2
Wat kost de Wob?
De #archiefvisie van de VNG