Gelezen: Jonathan Safran Foer - Tree of Codes

Afgelopen week heb ik geprobeerd Tree of codes van Jonathan Safran Foer te lezen, maar nog voor ik op de helft was heb ik het opgegeven.
Tree of codes is een bijzonder boek, omdat het letterlijk een uitgebeende versie is van een ander boek: Street of Crocodiles van Bruno Schulz. Safran Foer heeft geprobeerd een nieuw verhaal te maken door passages uit de bestaande verhalen van Schulz weg te snijden, zodat de resterende woorden en leestekens nieuwe zinnen opleveren. In de toelichting maakt Safran Foer een soort vergelijking met was het niet Da Vinci Michelangelo (dank je Mmmieke), die zei dat het beeld al in de steen zit en dat hij het er alleen maar uit hoeft te halen.
In het boek zijn de verwijderde passages letterlijk weggesneden, je kunt door de pagina's heenkijken.
In een toelichting achterin het boek vertelt Safran Foer dat hij altijd al op deze manier een boek had willen maken en dat Street of Crocodiles het ultieme boek was. Aan de ene kant omdat het zijn favoriete boek is, aan de andere kant omdat van Schulz maar twee verhalenbundels overgeleverd zijn. Hijzelf is tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoord en de rest van zijn literaire nalatenschap is vernietigd.
Het probleem is een beetje dat die transparante pagina's je steeds laten zoeken naar het volgende woord dat je moet lezen. Dit zou nog op te lossen zijn door steeds een blaadje papier te leggen achter de pagina die je aan het lezen bent, maar dan blijf je nog zitten met het probleem van de leestekens en hoofdletters. Vooral door dit boek heb ik ervaren hoeveel 'leessturing' er zit in kleine details als hoofdletters, komma's en punten. In Tree of Codes begint niet iedere zin met een hoofdletter en eindigt niet iedere zin met een punt. Ook dat maakt dat je steeds moet zoeken naar wat je eigenlijk leest. En dit alles maakt dat het 'verhaal' eigenlijk niet te genieten is. Het zijn nu en dan mooie zinnen, die wel enige verband met elkaar hebben (iets met een jongetje en zijn moeder...), maar daar houdt het ook op.
Het boek zet duidelijk wel aan tot nadenken: over lezen en leestekens, maar ook over vertalen. Safran Foer heeft bij het maken van zijn boek gebruik gemaakt van een Engelse vertaling van Street of Crocodiles, dat eigenlijk in het Pools is verschenen. Stel nu dat je een Nederlandse vertaling van Tree of Codes wil maken, waar ga je dan van uit? Of is dit letterlijk een onvertaalbaar boek?

Een vergelijkbaar procedé, maar fysiek leesbaarder, is trouwens wat Austin Kleon doet in zijn Newspaper Blackout Poems:

Gerelateerd
Bijzonder boek: Tree of Codes van Jonathan Safran Foer
Onderlands - Paul Bogaers

Het filmpje komt van The Guardian het plaatje is van Austin Kleon

Gelezen op 18/01/2011