Schaduwarchieven: ook "krijgsgeschiedkundige" werken zijn essentieel

Titelblad van een van de geschiedkundige werken die veilig gesteld moesten worden

Eigenlijk was dat plan uit 1948 van de Minister van Oorlog om cruciale informatie veilig te stellen in het buitenland niet zo gek. Maar bij de uitvoering zijn toch wel een paar vraagtekens te plaatsen. Ik schreef eerder al dat voor 1953 onder andere de contracten voor het leveren van badhanddoeken aan de Marine naar Curaçao werden gestuurd.
Maar misschien nog wel gekker vind ik het verzoek dat de directeur van de krijgsgeschiedkundige afdeling, kolonel van Ham, in 1958 aan zijn bureaudirecteuren stuurde. Enkele weken eerder had de Chef van de Generale Staf

de aandacht gevestigd op het feit dat de Koninklijke Landmacht weinig of geen gebruik maakt van de mogelijkheid tot oplegging van daarvoor in aanmerking komende gegevens in de reeds gevormde schaduwarchieven en [er] met nadruk gewezen op de noodzaak, in voorkomend geval hiertoe bij te dragen.

Daarop vroeg Van Ham zijn directeuren om te bezien of zij over gegevens beschikten die voldeden aan de volgende criteria:

1. het een uitgeweken regering en haar organen mogelijk te maken te blijven functioneren;
2. te kunnen voldoen aan de behoefte aan gegevens van de regering en de Commandanten der Strijdkrachten, waar deze zich ook bevinden;
3. de mogelijkheid te scheppen om reeds in de vreemde de grondslag te leggen voor de reconstructie van het aanvankelijk prijsgegeven grondgebied van het Rijk, van de Regeringsorganen en van de krijgsmacht.

Deze criteria wijken iets van van de richtlijn die Drees in 1950 rondstuurde naar alle ministers. Daarin werden de regeringsorganen en de krijgsmacht niet genoemd. Maar het blijft helder dat het enkel gaat om informatie die cruciaal voor het functioneren van een regering tijdens en de reconstructie van een bestuur na een bezetting.
Op 9 juli 1958 stuurde Van Ham een overzicht van de gegevens die hij graag, in drievoud (!), aan de, zoals hij schreef schaduwbibliotheek wilde toevoegen. Hierbij was hij "uitgegaan van noodzaak van het behoud van gegevens ten behoeve van de voortzetting van de geschiedschrijving na een eventuele oorlog en gebaseerd op de ervaringen in Wereldoorlog II." Het volledige overzicht zag er als volgt uit:

1. Bureau contemporaine Krijgsgeschiedenis
1. manuscript van het werkstuk over Nederlands Nieuw-Guinea
2. manuscript van het werkstuk over Suriname
3. manuscript van het werkstuk over Nederlandse antillen
4. manuscript stafwerk: "De Koninklijke Landmacht in Korea 1950-1954"
5. manuscript jaaroverzichten K.L. aanvangende met 1957
6. manuscript van de werkstukken i.z. de opbouw van de K.L. sedert 1945.
2. Bureau Nieuwe Krijgsgeschiedenis
1. reeds verschenen publicaties over W.O. II tw.
1. stafwerken van: "De strijd op Nederlands grondgebied tijdens Wereldoorlog II"
2. Militair Gezag (14.9.'44 - 4.3.'46)
3. Van capitulatie tot capitulatie.
4. Beknopt overzicht van 10-19 Mei 1940
5. Overzicht van de Duitse aanval in Mei 1940

De afdeling bevat nog twee bureaus, maar  daar liggen de zaken "iets anders", omdat daar gewerkt wordt met

onvervangbare gegevens uit vroegere tijden (18e eeuw).
De vergaarde documentatie was een moeizaam werk en onontbeerlijk voor de vervaardiging van het stafwerk: "Het Staatsche Leger."
De manuscripten zijn tot stand gekomen, veelal door onderzoekingen ter plaatse van de te beschrijven veldslagen (buitenland), zodat de verkregen gegevens mede onvervangbaar zijn.

Het is me niet duidelijk of dit nu betekent dat alle gegevens of juist helemaal geen gegevens van deze afdelingen in het buitenland veilig gesteld moeten worden.
Hoe dan ook, lijkt me dat al deze informatie bijzonder interessant en waardevol is, maar niet essentieel voor een regering in ballingschap.

Gerelateerd
Schaduwarchieven: "Uitsluitend bestemd voor gebruik in geval van oorlog"

Bronnen
NL-HaNA, Defensie: Gewoon en Geheim Verbaalarchief, 2.13.151, inv.nr. 6308, 1975-1980, 97 - Regeling met betrekking tot de door verschillende departementen aangehouden schaduwarchieven in het buitenland, met retroacten 1948 - 1974.
NL-HaNA, Def / Generale Staf 1945-1972, 2.13.196, inv.nr. 3137, Stukken betreffende de oplegging van documenten in schaduwarchieven in het buitenland in tijd van oorlog