Gelezen: Ruth Belville. The Greenwich Time Lady van David Rooney

Afgelopen woensdagochtend kwamen wij er om vijf over zeven achter dat het al vijf over acht was. De klok op de slaapkamer had 's nachts blijkbaar een uur "gemist", waardoor we nog maar een klein kwartiertje hadden om twee kinderen gekleed en gevoed naar school te krijgen. (Wat trouwens gelukt is.)
Als mijn wereldbeeld ook maar enigszins magisch was, zou ik hebben gedacht dat er meer aan de hand was dan enkel een raar technisch mankement. Naast de klok op het nachtkastje lag namelijk al de hele week het boek Ruth Belville. The Greenwich Time Lady van David Rooney. Daarin beschrijft Rooney hoe tussen 1836 en 1940 in Londen de juiste tijd werd vastgesteld en verspreid.
Dat is een fascinerend verhaal, vooral omdat Rooney heel mooi laat zien - dat is ook zijn centrale uitgangspunt - dat nieuwe technieken niet van het ene op het andere moment oude maar vertrouwde technieken vervangen.
Hoofdpersonen uit het boek zijn Ruth Belville en haar ouders John en Maria Belville. Met zijn drieën "verspreiden" zij meer dan honderd jaar de precieze Greenwich Mean Time onder handelaars en klokkenmakers in Londen. Iedere maandagochtend lieten zij hun uiterst precieze chronometer door de techneuten van de Royal Observatory ijken en certificeren. Daarna reisden ze door de stad om bij hun abonnees de precieze tijd af te leveren.

Een andere chronometer van John Arnold.
De chronometer die de Belvilles gebruikten was in 1794 gemaakt
door John Arnold en werd daarom liefkozend "Arnold" genoemd. 

In die eeuw dat de Belvilles met hun klok door Londen reisden, veranderde de stad aanzienlijk, vooral door technologische ontwikkelingen die hun dienst bedreigden. Rooney beschrijft vooral die ontwikkelingen: hoe de tijd via telegraaflijnen vanuit het observatorium naar de treinstations werd verzonden en hoe in 1908 een rel ontstond wegens een grote hoeveelheid "lying clocks" in Londen. Hij beschrijft uitgebreid dat de onrust vooral aangewakkerd werd door de Standard Time Company, een bedrijf dat een techniek ontwikkeld had om klokken "automatisch" te synchroniseren. Dat zou de dienst van Ruth Belville overbodig maken.
Hij beschrijft de invoering van de zomertijd in Engeland, de introductie van de zes pips van de BBC - dit jaar toevallig 90 jaar geleden - en de ontwikkeling van TIM, de klok die je kunt bellen.

 

In het Pathé-filmpje hierboven zie je van 0:46 tot 1:47 de in gebruik name van het apparaat. In het eerste jaar werd er alleen al vanuit Londen 20 miljoen keer naar 846 (TIM) gebeld om Ethel Cain te horen.

Uiteindelijk stopt Ruth Belville in 1940 als de oorlog uitbreekt (ze is dan 86!) met haar dienst. De techniek had haar ingehaald en reizen door Londen werd door de Duitse luchtaanvallen te gevaarlijk.

Rooney schrijft heel toegankelijk en slaagt er in om allerlei ingewikkelde dingen helder uit te leggen. Zou iemand ook eens zo'n boekje over de "Nederlandse tijd" kunnen schrijven?
Bijvoorbeeld over de invoering in 1909 van de Amsterdamse Tijd (die 19 minuten en 32,13 seconden voorliep op de Greenwich Mean Time. Of over de telefoonklok die F.H. Leeuwrik in 1934 voor de gemeente Den Haag ontwikkelde. Of over hoe men in de 19e eeuw wist hoe laat de trein zou komen?

Gerelateerd
Geen schaduwarchieven, wel wat foto's uit Greenwich

Over tijd en het netwerk