Doe jij thuis de gordijnen dicht?

In Panopticon, de docu over jouw privacy van Peter Vlemmix, komt veel aan bod waar ik hier ook al eens over geschreven heb: Kowsolea, @migo-boras, Bundestrojaner en of we te veel delen. Toch is het zeker geen verloren uurtje, als je ernaar kijkt. 

Het mooiste moment uit de film vind ik het straatgesprekje met twee meisjes die heel expliciet zeggen dat ze toch niets te verbergen hebben. Totdat Vlemmix vraagt of ze 's avonds de gordijnen dicht doen, dan beginnen ze wat ongemakkelijk te stotteren. Bingo.

Toeval of niet, Folkert Jensma gebruikte dit weekend in de NRC hetzelfde beeld om zijn bezwaren te beschrijven tegen een landelijke DNA-databank, waar naar aanleiding van de mogelijke oplossing van de moord op Marianne Vaatstra om wordt geroepen. Ik citeer het laatste stuk van zijn column integraal, want dit is toch waar het ook volgens mij om gaat:

Ik vind dat Koops mijn reserve het best verwoordt. Voor hem is privacy een essentieel onderdeel van de condition humaine, het mens zijn. Er moet ergens in je leven een plek zijn waar je niet wordt bespied. Waar je alleen met jezelf kunt zijn of intiem met een ander. Waarover je geen verantwoording schuldig bent en vrij bent van andermans morele oordelen. Waar je onbevangen jezelf kunt zijn en geheimen kunt koesteren en ongezien in je dagboek kunt schrijven. Privacy is daarvoor de waarborg. In een rechtsstaat mag je ervan uitgaan dat de burger zelf greep heeft op de gegevens die worden verzameld, door wie dat gebeurt en hoe ze worden gebruikt. Het is een recht om niet te worden achtervolgd door verouderde of foute informatie. Om informatie te laten wissen of te laten verlopen. In een rechtsstaat mag een burger opnieuw beginnen. Zijn handelen mag ook vergeten worden.
Privacy is een waarborg om de macht van de staat in toom te houden, zegt Koops. Het zorgt ervoor dat de overheid niet alles weet en alles kan. En dat de overheid de burger niet controleert op oneigenlijke gronden. De privacynorm „maakt het mogelijk om naar eigen keuze in relaties met andere mensen jezelf bloot te geven of je gedekt te houden.” Als er in concrete situaties een veiligheidsbelang is of een ander algemeen belang dat inbreuk rechtvaardigt, dan kan dat, mits omkleed met beperkingen. Maar als er onverhoopt „geen algemeen vangnet van privacy meer over is, dan is het alleen nog de macht van anderen die bepaalt welke keuzen je kunt maken in je leven”.
Privacy is een pijler van de rechtsstaat. Zonder, belanden we in een strafrechtstaat waarin de burger is onderworpen aan de informatiemacht van de overheid of het bedrijfsleven. Een nationale DNA-database zou er mooi in passen. Koops wees er al op dat we in feite nu een paradigmawisseling beleven. Ooit verzamelde de staat alleen informatie die aantoonbaar nodig is voor de opsporing. „Tegenwoordig is het uitgangspunt bijna: zoveel mogelijk informatie verzamelen, en als blijkt dat informatie niet relevant is, kan deze worden weggegooid (of bewaard voor latere doeleinden, want wie wat bewaart die heeft wat).”
Het onschuldbeginsel is dan definitief geschorst. De bevolking bestaat alleen nog uit verdachten of toekomstige verdachten. Tussen een medisch bevolkingsonderzoek en een strafrechtelijk sporenonderzoek is dan niet veel verschil. Zelfde database, andere vraag. Verzekeraars zouden als eerste toegang willen, stel ik me voor. Of je een baan krijgt, een verzekering, een hypotheek – het is nu al vaak de vraag hoe het antwoord uit de talloze databases is samengesteld.

O, en wat dat EPD betreft, dat is nog niet van de baan. Het wordt, inclusief perverse prikkel, gewoon ingevoerd. Maar dan als "particulier initiatief."

Gerelateerd

Heel veel, onder andere

Backdoors en Bundestrojaner

Gelezen: D. Tokmetzis - De digitale schaduw

Gelezen: Jeffrey Deaver - The broken window

Axciom weet wat je wil - lezen op afstand #kvan12