Vals of echt? De wampum bewijst het.

Iets meer dan een jaar geleden schreef Theo Meereboer op Archief 2.0 over een email die hij van een onbekende had gekregen. Zij vroeg hem of hij kon helpen bij het terug vinden van "de wampum die de overeenkomst tussen de Hollanders in Nieuw Amsterdam en de locale Indiaanse stam symboliseert." 

Het gaat dus over de “Two Row Wampum treaty, also known as Guswhenta or Kaswehnta, an agreement made between representatives of the Five Nations of the Iroquois (Haudenosaunee) and representatives of the Dutch government in 1613 in what is now upstate New York.” Of eigenlijk gaat het om de wampum in kwestie. Waar is die gebleven?

Toevallig las ik eerder deze week in de NRC een stuk over diezelfde wampum, naar aanleiding van de jubileumviering die de Onondanga volgend jaar willen houden. De wampum is blijkbaar gevonden, maar er zit nog addertje onder het gras.

Wat is een wampum?

Wampum is de benaming voor witte en paarse kralen gemaakt van de binnenste spiraal van schelpen van een wulkachtige (Busycotypus canaliculatus of Busycotypus carica) en de Amerikaanse venusschelp (Mercenaria mercenaria). Amerikaanse indianen langs de Atlantische kust tot aan Saskatchewan gaven ze bij ceremonies als beloftes, verdragen en huwelijken.[2]
Nederlandse kolonisten pasten wampum toe als ruilmiddel voor bevervellen omdat de Indianen geen belangstelling hadden voor munten en gingen over tot massaproductie, zodat wampum ook de stammen ten westen van de Rocky Mountains bereikten. Aldaar werden ze echter alleen als sieraden gebruikt. Aan de oostzijde behielden de schelpen echter hun oorspronkelijke waarde en werden soms zelfs als heilig gezien.
Wikipedia

 Bovenaan deze blog staan enkele wampums uit de collectie van het NARA.

Two Row Wampum Treaty
In dit geval gaat het, zoals de NRC schrijft, over

het oudste verdrag tussen Europese (Nederlandse) en indiaanse (Irokese of Onondoga) handelaren. Dit verdrag, dat de Onondoga betitelen als de ‘grootvader van alle verdragen’, is gedateerd op 21 april 1613. Het is in het Nederlands geschreven op twee stukken huid en ondertekend door de Nederlandse handelaren Jacob Eelckens en Hendrick Christiaenssen. En door vier Irokese hoofden: GarhatJannie, Caghneghsattakegh, Otskwiragerongh en Teyoghswegengh. De openingswoorden luiden ‘Hier op Tawagonshi...’

In 1968 werd voor het eerst over het verdrag gepubliceerd door Laurence G. van Loon in zijn boek The Indian Historian. Maar meteen was er twijfel over de authenticiteit van de tekst die Van Loon citeerde. In de loop van de jaren tachtig kwam redelijk onomstreden vast te staan dat de tekst niet uit de 17e eeuw stamt, maar waarschijnlijk in het midden van de twintigste eeuw is geschreven. Syracuse.com schreef daar over:

The written treaty was first made public in an article in 1968 by history professor and documents collector L.G. van Loon, who said he obtained it from an unnamed person at the Mississaugua Reservation in Canada. The treaty was given to the Onondagas, and it remains on the territory near Syracuse.
Starna and Gehring, who reviewed a photocopy of the treaty, offered a variety of evidence they said proved it’s a forgery:

• Many words — including the oft-quoted phrase that the treaty will be valid “so long as the grass is green” — weren’t in use in 1613.
• The handwriting is a “clumsy blend” of 17th and 20th century styles.
• The names of the four Indian chiefs who signed the document are the names of villages, not people.
• The pen strokes are too smooth to have been made by the quill pens in use in 1613.

“Why anyone would even take it seriously is wishful thinking on their parts,” said Gehring, a specialist in 17th Century Dutch who has run the New Netherland Research Center since 1987.
Starna and Gehring also say that Van Loon tried to pass off several other forged documents as real.

De NRC voegt daar nog aan toe dat

Sinds 1985 is in een reeks artikelen vast komen te staan dat alle publicaties van Van Loon onbetrouwbaar zijn. Familieleden vertelden dat op familiefeestjes hartelijk om zijn zelfgefabriceerde Nederlandse teksten werd gelachen.

"We recorded it in a belt"

John Berry / The Post-Standard

Sid Hill houdt op de oever van het Onondagameer 

een replica van de "Two Row Wampum Belt"in zijn handen.

Het interessante is nu dat de Onondaga zeggen dat zij er van overtuigd zijn dat er wel degelijk in of rond 1613 een verdrag tussen de Nederlandse handelaren en de stammen gesloten is:

The Onondagas say the validity of a paper treaty drawn up by white settlers is beside the point. Onondaga leaders say they have their own systems of record-keeping — oral tradition and a beaded, Two Row Wampum belt — that are their proof of the treaty.
“Every time there was an event we didn’t write things down like you people do,” Onondaga Chief Irving Powless Jr. said. “We recorded it in a belt.”
The original Two Row Wampum is stored in Canada, Powless said.
That belt was created in 1613, said Onondaga Faithkeeper Oren Lyons, and will be brought out for the celebration next year.
The Onondagas say the beaded belt, which consists of two purple bands running parallel through a light-colored background, symbolizes the canoes of the Haudenosaunee and the ships of the Dutch traveling side by side but not interfering in each other’s affairs.
That marked the first agreement between the Haudenosaunee and whites, and is the bedrock principle that still controls relationships between the two peoples, the Onondagas say.

Tja, wat is waar? Ik denk beide.
Het verdrag zal wel een vervalsing zijn, maar ik denk dat Van Loon zich baseerde op verhalen over een echte overeenkomst die aan het begin van de 17e eeuw is gesloten. Misschien kende hij de wampum ook wel.

Gerelateerd
Vooruitgang, hoop en vervalsing
Betrouwbare documenten in het nieuws
O jee, een gemanipuleerd archiefstuk