Dat big brother alles ziet, is niet het enige enge

De afgelopen maanden hebben verschillende overheden op verschillende manieren geprobeerd om de geschiedenis te herschrijven. Het meest recente, en extreemste, voorbeeld is natuurlijk de executie van Jang Song-thaek en de daar aan voorafgaande en opvolgende "opschoning" van de Noord-Koreaanse geschiedenis:

Als Noord-Korea iemand in de ban doet, dan verricht het land geen half werk. En dus zijn van Jang Song Thaek, de in ongenade gevallen oom van de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un, alle afbeeldingen verwijderd uit de staatsdatabase.

Daar voor was er commotie over de Britse conservatieve partij die allerlei speeches van zijn website en uit de Wayback-machine had verwijderd:

The Conservatives have removed a decade of speeches from their website and from the main internet library – including one in which David Cameron claimed that being able to search the web would democratise politics by making "more information available to more people".
The party has removed the archive from its public website, erasing records of speeches and press releases from 2000 until May 2010. The effect will be to remove any speeches and articles during the Tories' modernisation period, including its commitment to spend the same as a Labour government.

En in augustus schreef David Rosenthal in een blog over een gepubliceerde toespraak van de Amerikaanse attorney-general die in de loop van een paar maanden ingrijpend gewijzigd werd.

In de "post-Snowden-journalistiek" wordt geregeld verwezen naar Big Brother uit 1984 van George Orwell. Meestal gaat het dan om het idee dat de staat alles van iedere inwoner ziet en vastlegt. Het "Big Brother is watching you," dat het uitgangspunt was van dat succesvolle tv-programma en de inspiratie voor een "privacy-award."
Maar, zoals Peter van Buren schrijft, zat in de dystopie van Orwell nog een element dat steeds meer realiteit dreigt te worden: the memory hole:

In the walls of the cubicle there were three orifices. To the right of the speakwrite, a small pneumatic tube for written messages, to the left, a larger one for newspapers; and in the side wall, within easy reach of Winston's arm, a large oblong slit protected by a wire grating. This last was for the disposal of waste paper. Similar slits existed in thousands or tens of thousands throughout the building, not only in every room but at short intervals in every corridor. For some reason they were nicknamed memory holes. When one knew that any document was due for destruction, or even when one saw a scrap of waste paper lying about, it was an automatic action to lift the flap of the nearest memory hole and drop it in, whereupon it would be whirled away on a current of warm air to the enormous furnaces which were hidden somewhere in the recesses of the building.

Toen ik 1984 voor het laatst las, in 2000, heb ik een passage die hierop volgt gemarkeerd. Winston Smith zit in zijn kantoortje en krijgt vier briefjes met zijn taken voor die dag:

The messages he had received referred to articles or news-items which for one reason or another it was thought necessary to alter, or, as the official phrase had it, to rectify.

Om deze rectificaties door te voeren, vraagt Winston de betreffende nummers van de krant op en corrigeert de bewuste artikelen. Daarna stuurt hij de kranten en de correcties terug:

What happened in the unseen labyrinth to which pneumatic tubes led, he did not know in detail, but he did know in general terms. As soon as all the corrections which happened to be necessary in any particular number of "The Times" had been assembled and collated, that number would be reprinted, the original copy destroyed, and the corrected copy placed on the files in its stead. This process of continuous alteration was applied not only to newspapers, but to books, periodicals, pamphlets, posters, leaflets, films, sound-tracks, cartoons, photographs - to every kind of literature or documentation which might conceivably hold any political or ideological significance. Day by day and almost minute by minute the past was brought up to date. In this way every prediction made by the Party could be shown by documentary evidence to have been correct; nor was any item of news, or any expression of opinion, which conflicted with the needs of the moment ever allowed to remain on record. All history was a palimpsest, scraped clean and reinscribed exactly as often as was necessary.

De voorbeelden waar ik hierboven mee begon, zijn nog niet zo extreem als in het boek en mede door The Internet Archive, The UK Web Archive en de "vrije pers" zijn we erachter gekomen.
Maar, als ik dan eens een voorspelling voor 2014 mag doen, ik denk dat we het komende jaar nog wel meer van dit soort "rectificaties" zullen gaan zien. Hopelijk zullen archivarissen en andere "informatieprofessionals" zich dan roeren. Want wij gaan misschien niet over welke informatie allemaal vastgelegd wordt, maar we gaan zeker over de authenticiteit en integriteit van de vastgelegde informatie.
Het is misschien wel zoals Winston Smith denkt:

If the Party could thrust its hand into the past and say this or that event, it never happened - that, surely, was more terrifying than mere torture and death?

Gerelateerd
De boekhandel die je hele boekenkast verwijdert
Say click, take a pic!
Gelezen: Ilija Trojanow, Juli Zeh - Angriff auf die Freiheit

Plaatje: Memory holes van Jim Kenefick