Het atelier van Francis Bacon, een eik en archiefstukken

It's unique in the art world to have such a complete archive, which has been done with such thoroughness - every single thumb print or finger print or intervention that Bacon has made has been described," explained Dr Cappock.

Afgelopen dinsdag hoorde ik Franz Kaiser van het Haags Gemeentemuseum vertellen over "De twee plaatsen van de kunst." Hij vertelde paar fascinerende dingen.
Op de foto hierboven staat niet het "echte" atelier van Francis Bacon, want dat lag in Londen en deze foto is genomen in Dublin. Of is het toch het "echte" atelier?
In 1998 kreeg de Dublin City Gallery The Hugh Lane het atelier van Francis Bacon van de executeurs-testamentair. In drie jaar tijd heeft het museum toen het volledige atelier beschreven en verplaatst van Londen naar Dublin:

In the August of that year, the Hugh Lane team removed the studio and it's entire contents from London to Dublin. The team, led by conservator Mary McGrath, comprised archaeologists who made the survey and elevation drawings of the small studio, mapping out the spaces and locations of the objects and conservators and curators who tagged and packed each of the items, including the dust. The walls, doors floor and ceiling were also removed. The relocated studio opened to the public in 2001. 

In totaal zijn ruim 7.000 objecten uit het atelier gefotografeerd en beschreven in de Francis Bacon Studio Database. Op de website van het museum worden de verschillende soorten objecten (boeken, verscheurde canvassen, meubels, foto's etc) beschreven en kun je foto's van verschillende objecten zien. Helaas is de database niet online beschikbaar.
Waar het Kaizer om ging, was dat de status van het atelier is nu in ieder geval anders dan voordat Bacon stierf. Toen was het atelier zijn 'leefruimte', een verfvlekje, papiersnipper of boek meer of minder maakte niks uit. Nu is het een museumobject: je mag er niet meer aankomen en alles moet blijven liggen zoals het ligt.
Interessant is ook dat de directeur van het Ierse museum het op de BBC-site niet alleen over een "excavation" heeft, maar het atelier ook een "complete archive" noemt.
Ik moest weer aan de discussie over procesdossiers denken en aan authenticiteit en vervanging...

Een glas of een eikenboom
Kaizer vertelde, onbewust denk ik, nog iets waarbij ik aan archieven moest denken. Hij liet een foto van An oak tree van Michael Craig-Martin zien. Het is een glas water dat volgens de tekst erbij een eikenboom is.

Q. To begin with, could you describe this work?
A. Yes, of course. What I’ve done is change a glass of water into a full-grown oak tree without altering the accidents of the glass of water.
Q. The accidents?
A. Yes. The colour, feel, weight, size …
Q. Do you mean that the glass of water is a symbol of an oak tree?
A. No. It’s not a symbol. I’ve changed the physical substance of the glass of water into that of an oak tree.
Q. It looks like a glass of water.
A. Of course it does. I didn’t change its appearance. But it’s not a glass of water, it’s an oak tree.
Q. Can you prove what you’ve claimed to have done?
A. Well, yes and no. I claim to have maintained the physical form of the glass of water and, as you can see, I have. However, as one normally looks for evidence of physical change in terms of altered form, no such proof exists.
Q. Haven’t you simply called this glass of water an oak tree?
A. Absolutely not. It is not a glass of water anymore. I have changed its actual substance. It would no longer be accurate to call it a glass of water. One could call it anything one wished but that would not alter the fact that it is an oak tree.
Q. Isn’t this just a case of the emperor’s new clothes?
A. No. With the emperor’s new clothes people claimed to see something that wasn’t there because they felt they should. I would be very surprised if anyone told me they saw an oak tree.
Q. Was it difficult to effect the change?
A. No effort at all. But it took me years of work before I realised I could do it.
Q. When precisely did the glass of water become an oak tree?
A. When I put the water in the glass.
Q. Does this happen every time you fill a glass with water?
A. No, of course not. Only when I intend to change it into an oak tree.
Q. Then intention causes the change?
A. I would say it precipitates the change.
Q. You don’t know how you do it?
A. It contradicts what I feel I know about cause and effect.
Q. It seems to me that you are claiming to have worked a miracle. Isn’t that the case?
A. I’m flattered that you think so.
Q. But aren’t you the only person who can do something like this?
A. How could I know?
Q. Could you teach others to do it?
A. No, it’s not something one can teach.
Q. Do you consider that changing the glass of water into an oak tree constitutes an art work?
A. Yes.
Q. What precisely is the art work? The glass of water?
A. There is no glass of water anymore.
Q. The process of change?
A. There is no process involved in the change.
Q. The oak tree?
A. Yes. The oak tree.
Q. But the oak tree only exists in the mind.
A. No. The actual oak tree is physically present but in the form of the glass of water. As the glass of water was a particular glass of water, the oak tree is also a particular oak tree. To conceive the category ‘oak tree’ or to picture a particular oak tree is not to understand and experience what appears to be a glass of water as an oak tree. Just as it is imperceivable it also inconceivable.
Q. Did the particular oak tree exist somewhere else before it took the form of a glass of water?
A. No. This particular oak tree did not exist previously. I should also point out that it does not and will not ever have any other form than that of a glass of water.
Q. How long will it continue to be an oak tree?
A. Until I change it

Kaizer noemde dit "grote onzin", maar ik zie toch een analogie met de "archiefwaardigheidsdiscussie" die nu en dan de kop weer op steekt. Is een archiefstuk een archiefstuk omdat ik zeg dat het een archiefstuk is?

Kaizer vertelde zijn verhaal trouwens bij het afscheid van Lodewijk Hovy bij de Erfgoedinspectie. Daarmee gaat weer een zeer deskundig en aimabel man met pensioen.

Gerelateerd
Over de impact van digitalisering op het archiefproces
Elektronische procesdossiers