In de tweede helft van de negentiende eeuw ontstond in zeer korte tijd in Nederland een nieuw soort genootschap, waarin de voordracht van poëzie en drama van Nederlandse bodem centraal stond. In heel veel kleine en in praktisch iedere middelgrote en grote plaats werden een of meer rederijkerskamers of ‘reciteercolleges’ opgericht, in totaal ruim 900 in de hele negentiende eeuw.
In veel gevallen ontsteeg de kwaliteit van de voorstellingen het knullig amateurisme niet. Maar de verenigingen speelden desondanks een heel belangrijke rol in het burgerlijke, culturele leven en het is daarom niet verbazingwekkend dat Nederlanders in het buitenland ook dergelijke genootschappen oprichtten, bijvoorbeeld in Soerakarta op Java of in Paarl in de Kaapkolonie. In 1866 richtten enkele Nederlandse immigranten Rederijkerskamer Aurora op, en tot 1888 organiseerden zij circa 120 openbare voorstellingen in Kaapstad. Later kreeg de vereniging in Zuid-Afrika nog enige bekendheid, omdat Melt Brink, een van de eerste Afrikaanse schrijvers, er secretaris van was. Maar verder was er nauwelijks iets over de vereniging en haar leden bekend.
Een belangrijk deel van mijn onderzoek bestond daardoor uit archiefonderzoek in Nederland en Zuid-Afrika. Voor ik naar Zuid-Afrika vertrok, heb ik de archieven van verschillende vergelijkbare rederijkerskamers in het Haagse en Utrechtse gemeentearchief onderzocht en in het toenmalige Algemeen Rijksarchief heb ik in het archief van de familie Beelaerts van Blokland lijsten van kinderemigranten bekeken.
In Zuid-Afrika heb ik in de Kaapse Archiefbewaarplek gezocht naar overlijdensaktes en foto’s van verenigingsleden, terwijl ik in de Nasionale Biblioteek allerlei almanakken doorgebladerd heb, op zoek naar adresgegevens. In de bibliotheek van de Universiteit van Stellenbosch heb ik dagen achter elkaar microfilms van Nederlandstalige Kaapse kranten bekeken en artikelen over voorstellingen overgeschreven. Daar heb ik en passant ook geleerd wat er gebeurt als je een microfilm verkeerd om in de projector zet. Tenslotte heb ik in Bloemfontein in het Afrikaans Letterkundig Museum de restanten van de bibliotheek van Aurora terug gevonden en beschreven.
En toen moest mijn ultieme archiefervaring nog komen.
Uit een van de krantenartikelen bleek dat de rederijkerskamer in 1874 een gedenkboek naar koning Willem III had gestuurd om hem te feliciteren met zijn “25 Jarige Troonsbeklimming.” Tot mijn vreugde bleek na terugkomst in Nederland dat het Koninklijk Huisarchief dat gedenkboek nog had en dat ik het mocht komen inzien.
Het gedenkboek is gebonden in rood marokijn en belegd met zilver, Zuid-Afrikaans goud en ruwe Zuid-Afrikaanse diamanten. Het album bevat niet alleen foto’s van de bestuursleden van Aurora en een lijst van alle andere leden van de vereniging, maar ook een lofrede en een speciaal voor de gelegenheid door een van de ereleden geschreven gedicht.
Voor mij was en is dit gedenkboek uiteindelijk het meest directe contact dat ik met “mijn” rederijkers heb kunnen leggen. Dit boek is letterlijk geschreven en gemaakt door die ploeterende Nederlandse Zuid-Afrikanen. Zij hebben hier met hart en ziel aan gewerkt en vooral de correctie in het gedicht die hierbij is afgedrukt, ontroert me.
Mocht je meer willen weten over “mijn” rederijkers, mijn volledige scriptie, een korter artikel dat ik er naderhand van gemaakt heb en meer foto's van de leden van de vereniging en het volledige gedenkboek staan hier http://www.scoop.it/t/rederijkerskamer-aurora
Verschenen als "Archiefervaring" in het Archievenblad van mei 2012
Gerelateerd
Zuid-Afrika 1996
Geen opmerkingen:
Een reactie posten