Weet je waar dat woord vandaan komt?

"Weet je waar het woord condoom eigenlijk vandaan komt?"
Op deze vraag zijn twee antwoorden mogelijk:

1. Gom-doe-om, in het Duits en Zweeds heet het rubber nog gummi
2. Wrsch. ontleend aan Engels condom ‘id.’, met als oudste vindplaats condum [1706; OED]. De verdere herkomst is onzeker. Volgens de algemene hypothese is het condoom genoemd naar de vermoedelijke uitvinder, een dokter Condum, Condon of Cundum, naar de oudste vindplaatsen in het OED, die ten tijde van koning Charles II (1660-1685) zou hebben geleefd. Van een arts met die naam zijn echter geen sporen bekend. Anderen denken aan verband met Latijn condus ‘bewaarder’, condomāre ‘temmen’ of middeleeuws Latijn conduma ‘huis’.

Het eerste antwoord is afkomstig van Willem Hietbrink, de Duizenddichter, die een paar jaar geleden een vaste rubriek had in Man bijt hond. Hietbrink is er van overtuigd dat het Diets de oudste taal ter wereld is en goochelt heel virtuoos met letters en klanken om alle woorden te ontleden in "Dietse" onderdelen.
Het tweede, wetenschappelijk correcte antwoord kun je vinden in de Etymologiebank die vorige week geopend is. Hierin zijn twintig etymologische, thematische en dialect-woordenboeken integraal opgenomen en doorzoekbaar gemaakt.
Interessant is nog dat de woordenboeken zijn gescand en gecorrigeerd door vrijwilligers. Daarmee is de Etymologiebank vergelijkbaar met dat andere project van Nicoline van der Sijs:  de volledige transcriptie van de Statenbijbel uit 1637.

Omdat het zo leuk is, nog een vergelijk tussen Hietbrink en "de wetenschap"

Archief

1. Je kunt er in opbergen en er weer uit halen. Ar-chief: (we)er-geef. Alleen wat terecht komt in het ronde archief, zie je meestal niet meer terug.
2. De meervoudsvorm gaat aan het enkelvoud vooraf en is tot en met de 17e eeuw ook frequenter. Daarom is er wrsch. sprake van ontlening aan het Frans, dat van oudsher archives [1282; Rey] alleen in het meervoud gebruikt. Dit gaat terug op Laatlatijn archivum, nevenvorm van archium < Grieks arkheĩon ‘overheid, ambtenarij; stadhuis, ambtsgebouw’, een afleiding van arkhḗ ‘oorsprong; het leiden; regering, heerschappij’, zie → aarts- en → archaïsch. Als onzijdig enkelvoud wordt archief pas vanaf de 19e eeuw gebruikt, wellicht onder invloed van het Duits, dat Archiv ook als onzijdig woord kent.

Foto Wilem Berend Hietbrink: Lousie van der Sluis