zondag 2 maart 2014

Schaduwarchieven: kopieën van waardevolle oude archieven

Door Ceinturion at nl.wikipedia [GFDLundefined CC-BY-SA-3.0] via Wikimedia Commons
Tot nu toe ging het in mijn blogs over schaduwarchieven over kopieën van documenten en informatie die van belang was voor het functioneren van de Nederlandse regering tijdens en na een bezetting. Maar de veiligheidskopieën die archiefdiensten de afgelopen decennia gemaakt hebben van belangrijke "oude" archieven worden ook schaduwarchieven genoemd.

Bossche schaduwarchieven
Op de website van het Stadsarchief Den Bosch kom je onder "Verzamelingen en collecties" verschillende inventarissen van schaduwarchieven tegen:
  • catalogus Archief Illustre Lieve Vrouwe Broederschap 1318-1867
  • microfiches van bronnen uit ARA Brussel
  • cijnsboeken in Brussel van Kempenland, Oisterwijk en Peelland
  • minuutplans Kadaster 1832
  • uit ARA Brussel, onderdeel cartularia, schoutrekeningen, leen- en cijnsboeken
  • uit ARA Brussel, stukken leprozen
  • microfiches Memories van Successie 's-Hertogenbosch 1818-1927
  • uit ARA Brussel, microfiches Rekenkamer, Beschikkingen
  • uit ARA Brussel, Akten van remissie
  • overzicht van de in 1994 verfilmde archivalia berustend bij het BHIC
  • archief Raad van State
  • archief Raad van State, registers verpondingen
  • uit ARA Brussel, microfiches van vonnisboeken
Het gaat hier zowel om kopieën van "Bossche" archieven die zijn ondergebracht bij een andere archiefdienst (het BHIC, die andere "Bossche" archiefdienst) en om kopieën van elders bewaarde archieven die het Stadsarchief beheert. Een voorbeeld van het eerste zijn de microfiches van het archief van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. Een voorbeeld van het tweede zijn de microfiches van bronnen uit het Algemeen Rijksarchief in Brussel. (Opvallend trouwens dat deze pdf-bestanden niet op de site van het Stadsarchief zelf staan, maar in Google Drive.)

Amsterdamse schaduwarchieven
In de jaren zeventig bewaarde de gemeente Amsterdam kopieën van zijn belangrijkste archieven in Amerika. Dat vertelde in 1973 de toenmalige stadsarchivaris W.J. van Hoboken in ieder geval bij de heropening van het stadsarchief:
In de Rocky Mountains in Noord-Amerika ligt in een atoomvrije kelder een zogenaamd schaduwarchief van Amsterdam. Dit schaduwarchief, bestaat uit opnamen op microfilm van vrijwel alle bescheiden tot en met het tolprivilege, dat Floris V in 1275 aan de stad „Amstelledamme" verleende. Dit heeft de hoofdstedelijke gemeentearchivaris dr. W. J. v. Hoboken donderdag gezegd, ter gelegenheid van de officiële opening van het gerestaureerde raadhuisje van Nieuwer-Amstel.
Geen idee waar die atoomvrije kelder zich precies bevond, maar het zou me niet verbazen als het in een depot van de Zevende Dags Adventisten in Salt Lake City is. Misschien wel in de Granite Vaults, waar ik eerder ook al over schreef.

Sinds begin jaren vijftig werden trouwens ook al microfilms van de registers van de burgerlijke stand die al waren overgebracht naar de Rijksarchieven bewaard in Salt Lake City. De Genealogical Society of the Church of Jesus Christ of the Latter Day Saints schonk in 1951 daartoe een nieuw Kodagraph leestoestel aan het Algemeen Rijksarchief.
In 1953 verwees Steve Asmus, de voorzitter van de Hollanders Genealogical Committee in Salt Lake City, daar in een briefje aan de Nederlandse vice-consul ook nog naar. Het briefje was vooral bedoeld om de Nederlandse regering zover te krijgen dat de kopieën van het archiefregister van het bevolkingsregister in Salt Lake City zouden worden opgeborgen. De minister van Binnenlandse zaken antwoordde, ruim een jaar later, nogal kortaf:
Met verwijzing naar nevenvermeld schrijven deel ik u mede, dat Uw verzoek tot aanwijzing van Salt Lake City als plaats bestemd voor het bewaren van de duplicaat archief-registers, niet voor inwilliging vatbaar is.
Schaduwarchieven van het RIOD
Tenslotte kwam ik deze week nog iets aparts tegen in een dossier van het Kabinet van de Minister President.
In 1958 stuurde Loe de Jong negen dozen met microfilms van stukken uit de Duitse collecties van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie naar Secretaris-Generaal Fock van het Ministerie van Algemene Zaken. De Jong zou het "zeer op prijs stellen" als deze microfilms konden worden opgeborgen "in een van de depots die het Rijk in de overzeese gebiedsdelen heeft ingericht." Uit de documenten die De Jong meestuurde blijkt dat het ging om films die gemaakt waren ten behoeve van het Amerikaanse "Department of the Army".
This is a representative collection of documents form original German records now in the possession of the Netherlands State Institute for War Documentation.
22 bundles of these documents have been filmed on 9 microfilms. Each box contains a brief description. The following notes may facilitate research on the basis these documents.
Fock stuurde de films op 11 februari 1958 door naar het "Hoofd van het bureau C van de sectie G 2 van de Generale Staf" met het verzoek "oplegging [...] in één der schaduwarchieven te willen verzorgen." Ik heb geen idee naar welk "schaduwarchief" de microfilms verzonden zijn: Londen, Washington of Curaçao? En ik vraag me ook af of iemand bij het RIOD die films ooit terug heeft gezien.

Gerelateerd
Eerdere blogs over schaduwarchieven
Family search en duurzaamheid

Bronnen
NL-HaNA, BiZa Binnenlands Bestuur en Kabinet, 2.04.87, inv.nr. 6417
NL-HaNA, Kabinet Minister-President, 2.03.01, inv.nr. 1473

4 opmerkingen:

  1. Ook in het archievenoverzicht van het BHIC kom je vele schaduwarchieven tegen, deels ook als zodanig benoemd (uit het lijstje hierboven van het stadsarchief blijkt dit ook al). Veel bestanden ook uit Brussel. Dat zijn niet in de eerste plaats veiligheidskopieën, maar raadpleegkopieën. Samenwerkende Brabantse archiefdiensten hebben die archieven jaren geleden in Brussel projectsgewijs verfilmd, omdat ze veel informatie bevatten over ons deel van het oude hertogdom. Dat het veiligheidsaspect een bijkomend voordeel is, is inmiddels wel gebleken, aangezien we in het verleden nog eens hebben verzucht "gelukkig hebben we de filmpjes nog", toen bleek dat elders een origineel register bleek verdwenen...

    Dat de inventarissen van het stadsarchief in pdf-vorm op Google Drive staan, heeft trouwens een technische reden: men kreeg het daar en bij de softwareleverancier niet voor elkaar om ze op een 'normale' manier online raadpleegbaar te maken.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dank je wel voor je aanvulling Christian. Nu je het zegt, kan ik me ook herinneren wel eens iets over dat verfilmingstraject gehoord te hebben. Typisch trouwens dat die " raadpleegkopieën ook schaduwarchieven heten. Ik blijf het een verwarrende term vinden.

      Verwijderen
    2. Ik heb eens het schaduwarchief van 'Commissions of Inquiry into Disappearances of Persons in Sri Lanka' geordend. Was gekopieerd door een betrokken Sri Lankaanse ambtenaar, meegesmokkeld, en aangeboden bij het IISG. Zo zijn er uiteraard meer te ivm veiligstellen van archieven http://search.socialhistory.org/Record/ARCH03271/ArchiveContentAndStructure

      Verwijderen
    3. Mooie aanvulling Sabine, dank je.

      Verwijderen