zondag 27 april 2014

Schaduwarchieven: akten gereproduceerd op microfilm

Roelf Raven reed dus tussen 1955 en 1966 kris-kras door Nederland om de dubbelen van de burgerlijke stand op te halen bij de rechtbanken en te verzamelen bij de Rijkspolitie te water in Amsterdam. Van daar uit werden ze - misschien met nog een tussenstop in Den Helder - naar Curaçao gestuurd. Maar voordat Raven die papieren dubbelen overal ging ophalen, was hij verantwoordelijk geweest voor het maken van nieuwe dubbelen op microfilm.

Oorlogsschade
In de memorie van toelichting van de wet die de verplaatsing van de dubbelen naar de Antillen mogelijk maakte wordt verwezen naar "een groot aantal registers van de burgerlijke stand" dat in de jaren 1940-1945 door oorlogsgeweld is beschadigd of vernietigd. Dit was onder andere het geval met de dubbelen die bewaard werden in de arrondissementsrechtbanken van 's-Gravenhage, Arnhem, Haarlem en 's-Hertogenbosch.
In Den Haag werd op 3 maart 1945 bij het bombardement van het Bezuidenhout ook het Paleis van Justitie aan het Korte Voorhout getroffen. Het gebouw brandde vrijwel helemaal uit, waarbij de archieven van de arrondissementsrechtbanken 's-Gravenhage en Leiden en van het Gerechtshof 's-Gravenhage verloren gingen. In Arnhem werd het Paleis van Justitie aan de Walburgstraat tijdens de slag om Arnhem in september 1944 helemaal vernietigd.
Paleis van Justitie Aanblik na de Slag om Arnhem.
De middelste afgebroken zuil werd het Airbornemonument.
Bron: Arneym
Wat er in Den Bosch en Haarlem met de rechtbank is gebeurd heb ik zo snel niet kunnen achterhalen.
In ieder geval zijn toen ook de bij die rechtbanken berustende dubbelen van de registers burgerlijke stand uit de periode 1843 tot 1944 vernietigd.

Reproductie van de registers
Uit het "Proces verbaal betreffende reproductie van de registers van de burgerlijke stand van 15 december 1952 t/m 21 december 1954" blijkt dat Roelf Raven al in december 1952 van het ministerie van Justitie opdracht had gekregen om "nieuwe dubbelen" te maken die de plaats moesten innemen van de dubbelen die in de oorlog vernietigd waren. De gemeentelijke registers uit de arrondissementen van Haarlem, Den Haag, Den Bosch en Arnhem  werden daartoe naar Den Haag vervoerd en
door de heer T.M.G. van Echoud, eigenaar van de filmonderneming "Imago", Koninginnegracht 3 te 's-Gravenhage [...] gereproduceerd op microfilms, safety-film formaat 18 x 24 mm (20 x verkleind van het oorspronkelijke).
De negatieven werden per 300 meter film opgeborgen in blikken dozen, met op iedere doos een beschrijving van de inhoud. Uiteindelijk leverde dit 69 dozen met films op. In sommige dozen zaten de negatieven van meer dan één gemeente. Deze negatieven mochten alleen worden gebruikt om nieuwe kopieën te maken als dat nodig was.
Maar, de heer Echoud had ook al gebruikskopieën gemaakt, die in een kaart-systeem konden worden verwerkt. Destijds werden ze echter op spoelen van ongeveer 30 meter gerold, die ook weer in 617 blikken doosjes werden geborgen.
Zowel de dozen met negatieven, als de doosjes met de copieën zijn op een bepaalde vochtigheidsgraad gebracht en met plakband afgesloten. Zij mogen niet eerder dan voor het gebruik worden geopend.
De films werden daarna in verschillende kisten verpakt, die met A t/m E gemerkt werden, waarbij in A t/m C de gebruikskopieën en in D en E de "originelen" zaten. Van dat laatste zie je op het plaatje hierboven een schematische weergave.
In het proces-verbaal werd gedetailleerd beschreven op welke manier de films gemaakt waren en in welke doos welke registers waren opgeborgen. Daarnaast werd ook precies beschreven hoe de gebruikskopieën in een kaartsysteem ondergebracht konden worden en hoe de beelden gelezen moesten worden.

Kisten naar Amsterdam, Den Haag en Curaçao
Eind februari 1957 werden de vijf kisten vanuit het Ministerie van Justitie in Den Haag vervoerd naar de Rijkspolitie te Water in Amsterdam. (Raven schrijft in zijn logboek dat dit op "31-2-1957" gebeurde...)
Zoals ik twee weken geleden al schreef, zijn de kisten met de microfilms in 1963 tijdelijk verplaatst naar Huis van Bewaring II aan de Oostelijke Handelskade, waarna ze in 1964 naar Den Haag zijn verplaatst. Hoewel het volgens mij de bedoeling was om alle vijf de kisten naar de Antillen te verplaatsen, is dit uiteindelijk niet gebeurd. In 1966 bevestigt De Vey Mestdagh namens de Algemene Rijksarchivaris
de ontvangst van twee kisten met microfilms betreffende in de oorlogsjaren bij de arrondissementsrechtbanken van 's-Gravenhage, Arnhem, Haarlem en 's-Hertogenbosch verloren gegane registers der Burgerlijke Stand, gemerkt RBS-D en RBS-E, met daarbij behorende inventarissen.
Maar waarschijnlijk zijn de andere drie kisten, met de raadpleegkopieën wel naar Parera gestuurd en net als de papieren registers in 1975 terug gekomen naar Nederland.

Bronnen
NL-HaNA, RAD Rijksarchiefinspectie, 1970-1985, 2.14.09.04, inv.nr. 286
NL-HaNA, BS-ZH Bezuidenhout, 3.330.01
Gelders Archief, 1113 Arrondissementsrechtbank en parket van de Officier van Justitie te Arnhem

Gerelateerd
Schaduwarchieven: twee wetten
Schaduwarchieven: de dubbelen van de Burgerlijke Stand keren terug
Schaduwarchieven: De dubbelen worden verzameld in Amsterdam

Geen opmerkingen:

Een reactie posten